Groenlands (Kalaallisut) is de belangrijkste en sinds 2009 de enige officiële taal van Groenland. Het is een Eskimo-Aleut-taal, nauw verwant aan de Inuit-talen in Canada, zoals: Inuktitut.
Er zijn vrij grote verschillen tussen dialecten. De naam Kalaallisut kan verwijzen naar de taal of naar de belangrijkste variëteit, West-Groenlands. Tunumiit oraasiat of Oost-Groenlands en Inuktun of Polar Eskimo zijn de andere hoofdvariëteiten, de laatste vooral dicht bij Inuktitut.
Groenlands is een polysynthetische taal waarmee lange woorden kunnen worden gemaakt door wortels en achtervoegsels aan elkaar te rijgen. Verbuiging is vrij complex. Groenlands construeert meestal nieuwe woorden gemaakt van Groenlandse wortels, door de zeer rijke afgeleide mechanismen, maar Groenlands heeft ook veel leningen uit het Deens en Engels.
Uitspraakgids
klinkers
- EEN
- E
- ik
- O
- u
Klinkers voor leenwoorden en namen
- Æ
- O
- EEN
- Y
medeklinkers
- F
- G
- H
- J
- K
- L
- M
- nee
- P
- Vraag
- R
- S
- T
- V
Medeklinkers voor leenwoorden en namen
- B
- C
- D
- W
- X
- Y
- Z
Gemeenschappelijke tweeklanken
Zinnenlijst
Basis
- Hallo.
- Hallo. ()
- Hallo. (informeel)
- Kutaa. ()
- Hoe gaat het met je?
- Qanoq ippit?( ?)
- Gaat het goed/goed?
- Ajunngilatiet? ()
- Fijn, dank je.
- Ajunngilanga, qujanaq. ()
- Het is goed/goed.
- Ajunngilaq. ()
- Wat is jouw naam?
- Qanoq ateqarpit? ( ?)
- Mijn naam is ______ .
- ______-mik ateqarpunga . ( _____ .)
- Leuk je te ontmoeten.
- . ()
- Alstublieft.
- . ()
- Dank u.
- Qujanaq. ()
- Graag gedaan. (jij ook)
- Illlu. ()
- Ja.
- Aap/Aappi/Suu. ()
- Nee.
- Naa/Naamik. ()
- Kan zijn.
- Immak. ()
- Rechtsaf?
- Ilaa? ()
- Neem me niet kwalijk. (aandacht krijgen)
- . ()
- Neem me niet kwalijk. (vergeef me)
- . ()
- Mijn excuses.
- Utoqqatserpunga. ()
- Vaarwel
- Baaj/Baj/Baabaj ()
- Tot ziens!
- Takuss! ()
- Ik spreek geen Groenlands [goed].
- . ( [ ])
- Spreekt u Engels?
- Tuluttut oqaluttarpi? ( ?)
- Is er hier iemand die Engels spreekt?
- ? ( ?)
- Helpen!
- iku! ( !)
- Pas op!
- Mianersorit! ( !)
- Goedemorgen.
- Kumoorn. ()
- Goedenmiddag
- . ()
- Goedenavond.
- . ()
- Welterusten.
- Kunaat. ()
- Welterusten (slaap lekker, voor één persoon)
- Sinilluarit. ()
- Ik begrijp het niet.
- Paasinngilanga. ()
- Waar is het toilet?
- Anartarfik sumiippa? ( ?)
Problemen
Cijfers
Hoofdnummers
In Groenland worden alleen 1-12 in Groenlands gebruikt. Dit wordt veroorzaakt door een systeem van cijfers dat in het verleden werd gebruikt, waarbij de tenen en vingers werden gebruikt om tot 20 te tellen, wat zou zijn inuk naallugu of een compleet mens. 79 zou vier volledige mensen minus één zijn.
- 0
- nuulu, noor'lu (NOO-loo, NOR-loo)
- 1
- ataaseq (at-AR-sek)
- 2
- marluk (MAR-look)
- 3
- pingasut (PEEN-ga-roet)
- 4
- sisamat (ZIE-sa-mat)
- 5
- talimaat (TAL-li-mat)
- 6
- arfineq (bij het tellen en met de tijd), arfinillit (bij het tellen van objecten) (AR-feen-ek, ar-FEEN-paling-lit)
- 7
- arfineq marluk (AR-feen-ek MAR-look)
- 8
- arfineq pingasut (AR-feen-ek PEEN-ga-roet)
- 9
- (Noord-Groenlands) qulingiluat (tellen/tijd), qualaaluat (objecten) (kwel-LING-il-yoo-at, kwal-AA-loo-at)
(Zuid-Groenlands) qulaaluat (kwal-AA-loo-at)
- 10
- qulit (kwalit)
- 11
- aqqaneq (tellen/tijd), aqqanillit (objecten) (AK-kan-eki, ak-KAN-paling-lit)
(Noord-Groenlands) isikkaneq (tellen/tijd), isikkanillit (objecten) (ISI-kan-eki, isi-kan-EEL-lit)
- 12
- aqqaneq marluk (AK-kan-ek MAR-look)
(Noord-Groenlands) isikkaneq marluk (ISI-kan-ek MAR-look)
De cijfers na 12 zijn nu Deens, maar 13-20 in het oude Groenlandse staan eronder, evenals 100 en 1000:
- 13
- aqqaneq pingasut (AK-kan-ek PEEN-ga-roet)
- 14
- aqqaneq sisamat (AK-kan-ek ZIE-sa-mat)
- 15
- aqqaneq talimat (AK-kan-ek TAL-lee-mat)
- 16
- arvirsanillit (arv-ER-san-eel-lit)
- 17
- arvirsani marluk (arv-ER-san-ee MAR-look)
- 18
- arvirsani pingasut (arv-ER-san-ee PEEN-ga-roet)
- 19
- arvirsani sisamat (arv-ER-san-ee SEE-sa-mat)
- 20
- arvirsani tallimat (arv-ER-san-ee TAL-lee-mat) of inuk naallugu (een-ook narl-loogoo)
- 100
- untriti (un-BOOM-tee)
- 1000
- tuusinti (too-SEEN-tee)
Volgnummers Number
- eerste
- siulleq (SEE-oo-prei)
- tweede
- aappa (ARP-par)
- derde
- pingajuat (peen-GA-joo-at)
- vierde
- sisamaat (ZIE-sa-mart)
- vijfde
- talimaat (tal-LEE-mart)
- zesde
- arvirnat (arv-ERN-at)
- zevende
- arviniq aappaat (ARV-in-ik ARP-deel)
- achtste
- arviniq pingajuat (ARV-in-ik peen-GA-joo-at)
- negende
- qulingiluaat (Noord), qulaaluaat (Zuid) (kwoo-LEENG-eel-yoo-art, KWOO-lar-loo-art)
- tiende
- qulingat (kwoo-LEENG-at)
- elfde
- aqqarnat (ak-KAR-nat)
- twaalfde
- aqqaneq aappaat (AK-kan-ek ARP-deel)
Getallen boven de 12e zijn Deense leencijfers zoals such tretteniat is 13e en tyviat wordt 20e.
Tijd
- gisteren
- ippassaq ()
- eergisteren
- ippassani ()
- vandaag
- ullumi ()
- morgen
- aqagu ()
- overmorgen
- aqaguagu ()
- ochtend-
- ullaaq ()
- dag
- ulloq ()
- avond
- unnuaq ()
- jaar
- ukioq ()
- voorjaar
- oppernaak ()
- zomer
- aasaq ()
- herfst
- ukiaq ()
- winter
- ukioq (hetzelfde als jaar, )
Klok tijd
Looptijd
Noord Avannaq /Zuid Kujataa /Oost Kangia /West Kitaa /
dagen
- maandag
- ataasinngorneq ()
- dinsdag
- marlunngorneq ()
- woensdag
- pingasunngorneq ()
- donderdag
- sisamanngorneq ()
- vrijdag
- tallimanngorneq ()
- zaterdag
- arfinngorneq ()
- zondag
- sapaat ()
Maanden
- januari-
- januari ()
- februari
- Februaari ()
- maart
- Marsi ()
- april
- april ()
- mei
- Maaji ()
- juni-
- Juuni ()
- juli-
- Juul ()
- augustus
- Aggusti ()
- september
- september ()
- oktober
- Oktobari ()
- november
- November ()
- december
- december ()
Tijd en datum schrijven
Kleuren
West Kitaa /
- wit
- qaqortoq ()
- zwart
- qernertoq ()
- rood
- aappalaartoq ()
- groen
- qorsoq ()
- blauw
- tungujortoq ()
- geel
- sungartoq ()
vervoer
- auto
- biili ()
- fiets
- sikkili ()
- boot (klein, persoonlijk)
- umiatsiaq ()
- boot (traditioneel, voor vrouwen)
- umiaq/umiak ()
- boot (groot)
- umiarsuaq ()
- kajakken
- qajaq ()
- hondenslee
- qimussek ()
Bus en trein
- bus
- bussi ()
Routebeschrijving
- vooruit
- siumut ()
Taxi
- taxa
- tarssa ()
Accommodatie
- huis
- illu/illoq ()
- kamer
- ini ()
- appartement
- inissiaq ()
Geld
- geld
- aningaasat ()
- Deense Kronen
- koronit ()
- Deense Øre
- oori ()
Aan het eten
Bars
Boodschappen doen
Het rijden
Gezag
- Politie
- politiek ()
- dokter
- nakorsaq ()